Presentie: werk vanuit relatie
Het hart van de presentiebenadering is relationeel werken. Het gaat over nieuwe verhalen schrijven: jouw gebeuren en mijn gebeuren komen samen en monden uit in een nieuw derde verhaal. De relatie met de ander staat voorop of om het met de woorden van Andries Baart te zeggen: “Presentie is een praktijk waarbij de ene zich aandachtig en toegewijd op de ander betrekt, zo leert zien wat er bij die ander op het spel staat – van verlangens tot angst – en die in aansluiting daarbij gaat begrijpen wat er in de desbetreffende situatie gedaan zou kunnen worden en wie hij/zij daarbij voor de ander kan zijn.”
Deze benadering omvat twee aspecten:
1. De presentiewerker betrekt zich aandachtig en toegewijd op de ander. Hij/zij gaat echt een relatie aan die wederzijds is, en dus ook mee door de ander wordt geleid.
2. De presentiewerker is aanwezig vanuit een heel specifiek mensbeeld: de mens is een relationeel wezen en geen op zichzelf staand individu. Principieel kijken we dus naar de mens vanuit allerlei verbindingen, losse en vaste: jij, mens, bent omringd door relaties en zo kom jij naar mij toe en gaan ook wij een relatie aan.
Werken vanuit de relatie wil dus zeggen dat je de ander zo goed als mogelijk leert kennen en telkens weer je ideeën - dat wat jij voor waar aanneemt - bij hem/haar aftoetst. Je gaat samen op zoek of er iets moet gebeuren. En zo ja, wat er dan moet gebeuren. Ten slotte spreek je samen af wie wat zal doen. Vaak doet de relatie op zich al de eigenwaarde van iemand groeien en is daarom ook zorg die de ander goed doet. Door de verbinding met de ander raakt die persoon ook weer verbonden met zichzelf en met zijn/haar verborgen geraakte competenties.
Bij elke nieuwe ontmoeting is het als presentiewerker van belang om je er bewust van te zijn dat de mens tegenover jou geen losstaand individu is. Deze mens heeft net als jij een eigen context, een eigen leven en wereld. Relationeel werken betekent dat je dat helemaal mee in rekening neemt. Wanneer bijvoorbeeld mensen in een psychiatrisch centrum worden opgenomen, doet dat iets met hun relaties. Het feit dat mensen - om welke reden dan ook - dak- of thuisloos worden, doet iets met hun relaties. Ze worden niet plotsklaps gereduceerd tot een losstaand individu zonder relaties. Ze brengen de gewijzigde relaties met zich mee in de nieuwe relatie die jij als presentiewerker met hen aangaat. Je zorgt ervoor dat zij zich als relationeel wezen gezien weten. Jij bent betrokken op wie ze zijn mét hun relaties. Je bent je ervan bewust dat ze mensen hebben achtergelaten.
Het is dus belangrijk om ruimer te kijken dan de individuele mens die je ontmoet. De uitdaging is om oog te hebben voor het geheel en om in te schatten hoe deze mens is ingebed in relaties en sociale context. Deze man of vrouw is niet alleen een zorgvrager, een dak- of thuisloze, bejaarde, gevangene of zoekende, maar is en blijft ook een beloftevolle burger, vader, zus, vriend,…
Elke mens is in de eerste plaats een mens met een verhaal en een leven, met kracht en verlangen. Je zult als presentiewerker dus telkens vanuit dat grotere, verbindende geheel moeten kijken, denken en doen. Je zult er alles aan doen om ervoor te zorgen dat de ander – opnieuw – een plek krijgt tussen mensen, omdat mensen maar kunnen bestaan door betekenisvolle relaties heen. Relationeel werken is niet iets extra’s dat bovenop het andere werk komt, maar het is het hart, de motor van jouw aanwezig zijn. Jouw nabijheid wordt bepaald en krijgt richting door het mensbeeld van waaruit je vertrekt, namelijk: de mens als relationeel wezen